سکته مغزی چیست؟ راهنمای مراقبت از بیمار سکته مغزی

سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون در بخشی از مغز از بین می‌رود. سلول‌های مغز نمی‌توانند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را از خون دریافت کنند. عدم دریافت خون و اکسیژن می‌تواند باعث مرگ سلول‌ها در مغز شود. این امر می‌تواند باعث آسیب مغزی پایدار، ناتوانی طولانی مدت یا حتی مرگ شود.

در این مقاله قصد داریم به بررسی علائم و چگونگی تشخیص ، علت ها و درمان بوسیله تجهیزات مناسب بپردازیم تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

انواع سکته مغزی

دو نوع سکته مغزی وجود دارد که عبارتند از؛

 ایسکمیک

نوع ایسکمیک براثر لخته خونی ایجاد می‌شود، که یک رگ خونی در مغز را مسدود می‌کند. این رایج‌ترین نوع سکته‌ مغزی است. حدود ۸۰ درصد سکته‌های مغزی ایسکمیک هستند.

هموراژیک

نوع دیگری از سکته‌مغزی، هموراژیک است. به دلیل پاره شدن رگ خونی و خونریزی در مغز ایجاد می‌شود. بیماری دیگری که شبیه سکته مغزی است، حمله ایسکمیک گذرا(TIA) است. گاهی اوقات به آن “سکته خفیف” می‌گویند. TIA زمانی اتفاق می‌افتد که خونرسانی به مغز برای مدت کوتاهی مسدود شود. آسیب به سلول‌های مغز دائمی نیست. اما اگر TIA داشته اید، در معرض خطر این بیماری قرار دارید.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به سکته هستند؟

عوامل زیادی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. عوامل خطر عمده عبارتند از: فشار خون بالا، این عامل خطر اولیه برای این بیماری است. دیابت، بیماری‌های قلبی، فیبریلاسیون دهلیزی و سایر بیماری‌های قلبی می‌تواند باعث لخته شدن خون شود که منجر به سکته می‌شود. فشار حادثه نیز می‌تواند منجر به سکته مغزی شود اما دقت کنید ضربه مغزی با سکته مغزی متفاوت است. سیگار کشیدن، وقتی سیگار می‌کشید، به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و فشار خون خود را بالا می‌برد. داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی یا TIA. سن، با افزایش سن خطر سکته افزایش می‌یابد. نژاد و قومیت، آمریکایی‌های آفریقایی تبار در معرض خطر بیشتری برای سکته هستند. عوامل دیگری نیز وجود دارند که به این بیماری مرتبط هستند، مانند:

• مصرف الکل و مواد مخدر
• عدم فعالیت بدنی کافی
• کلسترول بالا
• رژیم غذایی ناسالم
• چاقی

علائم سکته مغزی چیست؟

علائم این بیماری اغلب به سرعت رخ می‌دهد. آن‌ها عبارتند از: بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا (به خصوص در یک طرف بدن)، گیجی ناگهانی، مشکل در صحبت کردن و یا درک گفتار، مشکل دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم، مشکل ناگهانی راه رفتن، سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی و داشتن سردرد شدید ناگهانی بدون علت شناخته شده.

سکته مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد سوال می‌کند. آن‌ها قدرت عضلانی، رفلکس‌ها، حس، بینایی و هماهنگی را بررسی خواهند کرد. همچنین میزان فشار خون را بررسی می‌کنند. به شریان‌های کاروتید در گردن گوش می‌دهند و رگ‌های خونی پشت چشم را بررسی می‌کنند. برای تشخیص دقیق این بیماری پزشک موارد زیر را انجام می‌دهد:

تصویربرداری، مانند سی تی اسکن یا ام آر آی. انجام  آزمایشات قلب، که می‌تواند به تشخیص مشکلات قلبی یا لخته شدن خون که ممکن است منجر به سکته شده باشد کمک کند. آزمایشات احتمالی شامل الکتروکاردیوگرام (EKG ) و اکوکاردیوگرافی است.

راه‌های درمان سکته مغزی چیست؟

درمان این بیماری شامل دارو، جراحی و توانبخشی است. اینکه کدام درمان را دریافت می‌کنید به نوع سکته مغزی و مرحله درمان آن بستگی دارد. مراحل مختلف عبارتند از:

درمان حاد، تلاش برای توقف سکته در حالی که در حال وقوع است. توان‌بخشی پس از سکته مغزی، برای غلبه بر ناتوانی‌های ناشی از سکته مغزی. پیشگیری، برای جلوگیری از اولین سکته مغزی یا اگر قبلاً دچار آن شده‌اید. از سکته دیگر جلوگیری کنید. درمان اغلب با مصرف داروهایی آغاز می‌شود که فشار را در مغز کاهش می‌دهند و فشار خون کلی را کنترل می‌کنند و همچنین از تشنج و هرگونه انقباض ناگهانی رگ‌های خونی جلوگیری می‌کنند.

اگر فردی از داروهای ضد انعقاد رقیق کننده خون یا داروهای ضد پلاکت مانند وارفارین یا کلوپیدوگرل استفاده می‌کند. می‌تواند داروهایی برای مقابله با اثرات رقیق کننده‌های خون دریافت کند. جراحان می‌توانند برخی از مشکلات رگ‌های خونی را که منجر به سکته‌های هموراژیک شده یا می‌توانند منجر شوند را ترمیم کنند. اگر خونریزی به دلیل AVM رخ دهد، جراح می‌تواند آن را حذف کند. AVMها اتصالات بین شریان‌ها و سیاهرگ‌ها هستند که می‌توانند در معرض خطر خونریزی باشند.

توانبخشی 

سکته مغزی یک رویداد بالقوه تغییر زندگی است که می‌تواند اثرات فیزیکی و عاطفی پایداری داشته باشد. بهبودی موفقیت‌آمیز پس از سکته مغزی اغلب شامل درمان‌ها و سیستم‌های حمایتی خاصی است، از جمله:

گفتار درمانی: این کار به مشکلات گفتار درک گفتار کمک می‌کند. تمرین و داشتن آرامش می‌تواند این کار را آسان‌تر کند.

فیزیوتراپی: این می‌تواند به فرد کمک کند تا حرکت و هماهنگی را دوباره بیاموزد.

کاردرمانی: کاردرمانی می‌تواند به فرد کمک کند توانایی خود را برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند حمام کردن، آشپزی، لباس پوشیدن، خوردن، خواندن و نوشتن بهبود بخشد. اگر سکته مغزی فرد سمت راست مغز را تحت تاثیر قرار داده باشد. حرکت و احساس او در سمت چپ بدن تحت تاثیر قرار گیرد. اگر سکته مغزی به بافت مغز در سمت چپ مغز آسیب وارد کند، حرکت و احساس سمت راست بدن فرد تحت تأثیر قرار می‌گیرد. آسیب مغزی در سمت چپ مغز ممکن است باعث اختلالات گفتاری و زبانی شود. می‌توانید به کمک کار درمانی این مشکلات را تا حد چشم گیری کاهش دهید.

گروه‌های روانشناسی: پیوستن به یک گروه روانشناسی می‌تواند به فرد کمک کند تا با مشکلات رایج سلامت روانی که ممکن است پس از سکته رخ دهد. مانند افسردگی کنار بیاید.

چگونه می‌توان از سکته مغزی جلوگیری کرد؟

بهترین راه برای جلوگیری از این بیماری، رسیدگی به علل زمینه‌ای است. افراد می‌توانند با ایجاد تغییرات در سبک زندگی خود از سکته مغزی جلوگیری کنند. مانند:

• داشتن یک رژیم غذایی سالم
• حفظ وزن متوسط
• ورزش منظم
• نکشیدن سیگار
• اجتناب از الکل

داشتن یک رژیم غذایی مغذی به معنای رژیمی که حاوی مقدار زیادی از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، آجیل و حبوبات است. مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده در رژیم غذایی و همچنین کلسترول و چربی‌های اشباع شده را محدود کنید. همچنین، مصرف متوسط ​​نمک برای حفظ سطح فشار خون بسیار مهم است. سایر اقداماتی که فرد می‌تواند برای کمک به کاهش خطر سکته مغزی انجام دهد عبارتند از: کنترل سطح فشار خون آن‌ها، مدیریت دیابت و دریافت درمان برای بیماری قلبی است. علاوه بر ایجاد این تغییرات در شیوه زندگی، مصرف داروهای ضد انعقاد یا ضد پلاکت نیز می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی دیگر را کاهش دهد. انجام جراحی شریان قلب، شریان کاروتید یا آنوریسم مغزی نیز می‌تواند خطر این بیماری را کاهش دهد.

تجهیزات مناسب درمان سکته مغزی 

یکی از سوالاتی که برای شما ایجاد می شود این است که چه تجهیزاتی مناسب برای بهبود سکته مغزی و بازیابی اندام فلج یا از کار افتاده می باشد. در این بخش قصد داریم برخی از تجهیزات مناسب بهبود را با هم بررسی کنیم.

دستکش رباتیک توانبخشی کوشا یکی از مناسب ترین تجهیزات در خصوص بازیابی عملکرد انگشتان دست می باشد . جهت خرید دستکش رباتیک توانبخشی کوشا کلیک کنید.

نگهداری و مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل

بعد از اینکه بیمار از بیمارستان مرخص می‌شود، باید درمانش را با دارو، توانبخشی و فیزیوتراپی ادامه دهد. متخصصان مغز و اعصاب و توانبخشی معتقدند 24 تا 72 ساعت بعد از CVA (Cerebro Vascular Accident) یا سکته مغزی (Stroke) می‌توان توانبخشی را شروع کرد. در کنار این درمان ‌ها هم یک سری نکات و توصیه‌های مراقبت بعد از سکته مغزی وجود دارد که هرچند ساده به نظر می‌رسند، اما خیلی مهم و کمک کننده هستند.

ما در این بخش از مقاله قصد داریم تا یک سری نکات را در قالب توصیه به بیماران سکته مغزی آموزش دهیم. اینکه بیمار سکته مغزی چگونه باید روی تخت بخوابد؟ کدام غذاها برای سکته مغزی مضر است؟ چه خوراکی‌هایی را بعد از سکته باید بیشتر خورد؟ به طورکلی، باید‌ها و نبایدها بعد از سکته مغزی چیست؟ برای رسیدن به جواب این سوالات، با ما همراه باشید.

ارزیابی کامل شرایط بیمار سکته مغزی در بیمارستان

شما وقتی در حال خواندن این مقاله هستید، بیمارتان دچار سکته مغزی شده و اقدامات اورژانسی را انجام دادید. اگر می‌خواهید با انواع سکته مغزی و عوارض و علائم سکته مغزی خفیف و شدید آشنا شوید مقاله مربوطه را مطالعه فرمایید. اما مطالبی که در این مقاله بررسی خواهیم کرد در ارتباط با شرایط نگهداری بیمار بعد از سکته و مراقبت از بیمار سکته مغزی از بیمارستان تا منزل است.

خونسردی خود را حفظ کنید و بدانید شما اولین کسی نیستید که این اتفاق برای عزیزش افتاده است. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مغز و اعصاب سکته مغزی است. پس با خیال راحت این مقاله را بخوانید و بدانید که ما تمام نیازهای مراقبتی بعد از سکته مغزی را حتی الامکان در این مقاله شرح داده‌ایم.

توصیه‌های بعد از سکته مغزی قبل از ترخیص بیمار از بیمارستان

لطفا عجله نکنید و قبل از ترخیص بیمار تمام این نکات مهم بعد از سکته مغزی را چک کنید:

1. شرح کامل وضعیت بیمار را هم بطور کلامی هم کتبی از جراح متخصص مغز و اعصاب بیمار بخواهید.
2. کاملا آگاه باشید که شدت آسیب مغز چقدر است و مشکل تا چه حد جدی است.
3. اصل پرونده بیمار یا کپی آن را حتما بگیرید تا برای درمان های بعدی شرح وضعیت بیمار را در اختیار داشته باشید.
4. در صورتیکه بیمار بیمه تکمیلی دارد حتما از پذیرش بیمارستان بخواهید نامه یا قبض به شما تحویل دهند.
5. یکی از مهمترین توصیه‌های بعد از سکته مغزی این است که لیست داروهای سکته مغزی بیمار خود را بطور اختصاصی از پرستار بخش بگیرید.
6. در صورتیکه بیمار با سوند دائم (فولی) از بیمارستان ترخیص می‌شود حتما زمان برداشتن سوند یا تعویض آن را از پرستار بپرسید. معمولا هر 10 تا 14 روز یکبار سوند فولی را تعویض می‌کنند.
7. در صورتیکه بیمار دچار اختلال در بلع است و با NG-Tube (لوله راه غذایی از بینی به معده) یا PEG  (لوله راه غذایی مستقیم به معده) ترخیص می‌شود، حتما شرایط نگهداری و کار با آن را از پرستار بپرسید.
8. شماره تلفن پزشک متخصص بیمار خود و حتی الامکان بخش پرستاری را برای مواقع ضروری داشته باشید.
9. سعی کنید از پرستاران یا بهیاران بخش، شخصی معتمد برای پرستاری از بیمار سکته مغزی را در هفته های اول پیدا کنید.
10. از نکات مهم بعد از سکته مغزی این است که قبل از ترخیص بیمار و انتقال به خانه، شرایط نگهداری بیمار سکته مغزی در منزل را فراهم کنید.

جابجایی بیمار سکته مغزی از تخت به ویلچیر

بعد از سکته مغزی چه باید کرد؟

1. بسته به شدت آسیب مغز با مشورت سوپروایزر یا پرستار مربوطه بصورت موقت و اجاره‌ای تخت بیمارستانی و تشک مواج تخم مرغی یا سلولی تهیه کنید. خیلی مهم است که بیمار در ساعت‌ها و روزهای اولیه دچار زخم بستر نشود.
2. تهیه زیرانداز بیمار (دروشیت)، پنبه، پوشک بزرگسال، سرم شستشو از ملزومات مراقبت از بیمار سکته مغزی در خانه است.
3. در صورتیکه بیمار با لوله تنفسی و لوله تغذیه‌ای ترخیص می‌شود حتما بخور سرد تهیه کنید. چراکه مجاری تنفسی بیمار رطوبت خود را از دست داده و بیمار دچار خشکی تنفس می‌شود.
4. در بیمارستان از پرستار بخواهید تجهیزات پزشکی که به بیمار متصل است را برایتان توضیح دهد. به شما یاد دهد که در مواقع ضروری باید چه کارهایی انجام دهید.
5. فراموش نکنید که پرستار شماره یک بیمار خود شما (نزدیک ترین و در دسترس‌ترین فرد در خانه) هستید. اما نباید آنقدر خسته و درمانده شوید و به خود فشار آورید که روحیه و انرژی خود را از دست دهید. شما باید همواره حفظ روحیه بیمار را در اولویت قرار دهید.
6. در مورد نشانه‌های احتباس ادراری و عدم دفع بیمار از پرستار راهنمایی بگیرید.
7. به شما توصیه اکید می‌کنیم قبل از آنکه بیمار دفع داشته باشد بیمارستان را ترک نکنید. خانواده‌ها غالبا با مشکل عدم دفع و یبوست بعد از عمل و بستری در بیمارستان روبرو هستند.
8. تمام داروهای روتین بیمار قبل از اینکه سکته مغزی کند را با پزشک متخصص یا پرستار او چک کنید که تداخل دارویی با داروهای جدید درمان سکته مغزی نداشته باشد.
9. از بیمارستان بخواهید یک الی دو جلسه فیزیوتراپی در بستر را برای بیمار انجام دهد. فیزیوتراپی و توانبخشی تنفسی بیمار سکته مغزی که از NG استفاده می‌کند خیلی مهم است. بیمار را به آرامی پهلو می‌کنند. کف دست را مانند کاسه گود می‌کنند. از قسمت‌های پایینی پشت قفسه سینه به سمت بالا (از پایین به بالا) بصورت تاپ تاپ ضربه می‌زنند تا خلط در ریه‌ها به بالا آمده و تخلیه شود.
10. همواره مراقب باشید بیمار ناگهانی لوله‌های خود را نکشد و دچار خفگی نشود.
11. مراقب باشید هنگام خوابیدن به پهلو لوله‌ها بسته نشوند.
12. بهتر است شیوه انما (تنقیه از مقعد) را با پمپ یا با سرنگ و یا با انگشت را از پرستار یاد بگیرید. از آنجا که بیماران سکته مغزی معمولا دچار یبوست می‌شوند و گاها دچار بی‌اختیاری ادرار و مدفوع نیز می‌شوند، لازم است برای عمل دفع بیمار از تنقیه استفاده کنید. (در مقاله بی‌اختیاری ادرار و مدفوع می‌توانید اطلاعات بیشتری در این باره کسب کنید)

علائم سکته مغزی دوم

عزیزان از آنجا که ریسک سکته مغزی دوم تا یکسال بعد از سکته مغزی اول زیاد است، این توصیه‌های بعد از سکته مغزی را جدی بگیرید و با مشاهده علائم زیر به سرعت با 115 تماس بگیرید. مراقبت از بیمار سکته مغزی بسیار مهم است تا از بروز سکته مغزی دوم پیشگیری کنید.

1. سردرد ناگهانی و شدید (بخصوص در سکته مغزی هموراژیک یا خونریزی دهنده)
2. سرگیجه و سیاهی رفتن چشم و افتادن روی زمین و سقوط
3. بی‌اخنیاری ادرار و مدفوع
4. تاری چشم و دوبینی
5. از دست دادن بینایی یک چشم
6. لختی و کرختی و احساس سنگینی در بدن
7. عدم تعادل و از دست دادن تعادل بدن
8. اختلال بلع
9. اختلال تکلم و مشکل در حرف زدن
10. فلج شدن یک طرف بدن (همی پلژی)
11. اشکال در تنفس و حس خفگی (در سکته مغزی خیلی شدید ممکن است مرکز کنترل اندام‌های حیاتی در مغز آسیب ببینند)

کمک های اولیه بعد از سکته مغزی

از نکات مهم بعد از سکته مغزی این است که با مشاهده علائم و نشانه‌های سکته مغزی که در بالا توضیح دادیم، بعد از تماس با 115، تا رسیدن اورژانس اقدامات زیر را هم انجام دهید:

1. ابتدا با انگشت اشاره خود نبض بیمار را چک کنید. اگر نبض نداشت احیای قلبی با ماساژ را در صورتیکه بلد هستید انجام دهید.
2. اگر چیزی داخل دهان هست خارج کنید.
3. هرگز در این حالت گیجی یا بیهوشی آب قند یا خوراکی و نوشیدنی به بیمار ندهید.
4. بیمار را به پهلو بچرخانید و راه هوایی او را باز کنید.
5. سربستر بیمار را کمی بالاتر بیاورید.
6. لباس‌های بیمار را اگر تنگ یا دکمه دار است باز کنید.

جابجایی بیمار سکته مغزی از تخت به صندلی

1. کش‌های قرمز در بازو و پای بیمار نشان دهنده سمت درگیر بیمار سکته معزی است.
2. برای مراقبت از بیمار سکته مغزی مهم است که تخت بیمار دارای ساید یا میله کناری داشته باشد تا از سقوط او جلوگیری کند.
3. با آویزان کردن پاهای بیمار از تخت اهرمی می‌شود تا راحت‌تر بیمار را روی تخت بنشانید.
4. بهتر هست کمربندی نرم که پوست بیمار را زخم نکند به کمر او ببندید که از محکم بودن آن مطمئن باشید.
5. دست سالم بیمار همچون اهرم می‌تواند به تخت فشار آورد تا بنشیند.
6. لبه کمربند را بگیرید و دست خود را زیر شانه دست درگیر قرار دهید و همزمان با گرفتن کمربند و فشار به زیر شانه بیمار را روی تخت بنشانید.
7. صندلی ویلچیر را در نزدیک‌ترین فاصله ممکن به تخت قرار دهید.
8. ارتفاع تخت را کم کنید یا بیما را لبه تخت بنشانید تا پای سالم او روی زمین قرار گیرد.
9. از جلو بیمار را بغل کنید و دست هایتان زیر بازوهایش و از پشت کمربند او را بگیرد.
10. زانوهایش را از دو طرف بین زانوهایتان قفل کنید.
11. روی زانوهایتان کمی خم شوید و بیمار را جابجا کنید.

وضعیت‌ دهی به بیمار سکته‌ مغزی : بیمار چگونه باید بخوابد یا بنشیند؟

از مهمترین نکات مراقبت از بیمار سکته مغزی بعد از ترخیص از بیمارستان، وضعیت دهی به بیمار است. بیمار به دلیل ضعف، بی‌تحرک است. ممکن است ساعت ها بخوابد. از این رو نگهداری و مراقبت از پوست بدن برای جلوگیری از زخم‌های فشاری بسیار مهم است.

احتمال زخم شدن پوست در نـواحی اتصـال بـا تشـک وجـود دارد. بـه خصوص در افراد دچـار بیمـاري دیابـت (قنـد) جهـت پیشگیري بهتر است هر 2 ساعت وضعیت بیمار تغییر داده شود. ماسـاژ نواحی که تحت فشار هستند.

چند بار در روز با روغن‌های چرب مانند کالاندولا ضروری است. اگر دیدید که پوست قرمز رنگ شده، بیمار را به سمت مخالف بچرخانید و ناحیه قرمز را با روغن ماساژ دهید. از نکات مهم مراقبت از بیمار سکته مغزی این است که مناطقی که زیر پوشک قرار دارند را روزانه چند ساعت بگذارید هوا بخورد.

خطر زخم شدن برای افراد دیابتی بیشتر است. در رژیم غذایی آنها قند را حذف کنید. حتما چک کنید که پوست همواره خشک باشد و رطوبت ادرار یا مایعات روی لباس یا ملحفه نماند.

هر سه ساعت یکبار پوشک را عوض کنید که هم پوست مرطوب باقی نماند هم میکروب رشد نکند. در صورت مشاهده زخم حتما با پزشک یا پرستار متخصص زخم مشورت کنید تا در صورت نیاز از کامفیل شفاف یا پانسمان استفاده کند. زخم باز باعث عفونت و تب می‌شود. پس حتما با پزشک مشورت کنید.

در عکس زیر مشاهده می‌کنید که پرستار یا مراقب از سمت درگیر بیمار با اون صحبت می‌کند تا بیمار سمت درگیر خود را فراموش نکند و کار بکشد.

همانطور که قبلا در مقاله‌ای کامل راجع به علائم سکته مغزی صحبت کردیم، بیماران مدتی بعد از سکته دچار گرفتگی‌های عضلانی (spasm) می‌شوند. این گرفتگی خودش را به صورت سفت شدن و مقاومت عضله در برابر حرکت نشان می‌دهند.

به اینصورت که مثلا مچ دست جمع می‌شود و یا آرنج بیمار خم می‌ماند. یکی از کار‌هایی که معمولا فیزیوتراپیست‌ها و متخصصان توانبخشی برای رفع و کاهش این مشکل انجام می‌دهند، این است که وضعیت بدن فرد را در موقعیت‌های مختلف تنظیم کنند.

انواع وضعیت‌ دهی‌ بیمار که در ادامه در موردش صحبت می‌کنیم، برای کاهش سفتی ‌های مفاصل و عضلات استفاده می‌شود.

وضعیت صحیح بیمار در حالت خوابیده

یکی از مهمترین نکات نگهداری و مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل طرز صحیح وضعیت دهی او است که در ادامه انواع وضعیت دهی بیمار سکته مغزی را می‌خوانید.

وضعیت دهی بیمار سکته مغزی در حالت خوابیدن به پهلو و روی سمت درگیر

به عکس زیر نگاه کنید و به موقعیت بالشت‌ها و دست و پای بیمار دقت کنید.

• در پشت و جلوی بدن بیمار چند بالشت قرار دهید تا تنه بیمار نچرخد.
• زیر سر بیمار یک یا دو بالشت قرار دهید.
• شانه‌ سمت درگیر که روی تخت قرار دارد، آزاد شود تا بیمار احساس ناراحتی نکند.
• آرنج از زیر بدن بیرون آورده شود (زیر بدن قرار نگیرد) و کف دست بیمار رو به بالا قرار داشته باشد.
• پا و دست سالم (بالایی) بیمار را مطابق شکل به سمت جلو آورید و زیرش بالشت قرار دهید.

وضعیت دهی بیمار سکته مغزی در حالت خوابیدن به پهلو روی سمت سالم

• در جلو و پشت بدن بیمار چند بالشت قرار دهید تا تنه‌ بیمار نچرخد.
• زیر سر بیمار یک یا دو بالشت بگذارید.
• بازو و دست سمت درگیر بیمار را به سمت جلو آورید و زیر آن بالشت قرار دهید.
• آرنج تا جای ممکن صاف و کف دست بیمار رو به پایین باشد.
• پای سمت درگیر بیمار کمی به سمت عقب رود و زیرش چند بالشت بگذارید.

وضعیت دهی بیمار سکته مغزی در حالت خوابیدن به پشت

• سه بالشت برای حمایت زیر سر و شانه ‌ها بگذارید.
• دست سمت درگیر را مطابق شکل از بازو تا انگشتان روی بالشت قرار دهید.
• زیر لگن سمت درگیر بیمار بالشت بگذارید.
• پای بیمار باید صاف و بدون هیچ چرخشی در لگن روی تخت قرار گیرد (یعنی انگشتان پا رو به بالا باشد). برای اطمینان از قرار گرفتن پا در این حالت می‌توانید یک بالشت بلند در سمت بیرونی پای درگیر بگذارید.

وضعیت صحیح نشستن بیمارسکته مغزی روی تخت

معمولا بیماران این وضعیت را فقط برای مدت کوتاهی می‌توانند تحمل کنند. ماندن طولانی در این حالت برایشان خسته کننده‌ است. مطابق شکل برای جلوگیری از افتادن بیمار به یک سمت، از بالشت در دو طرف و پشت بیمار استفاده کنید. حین نشستن به بیمار توصیه کنید که با قرار دادن دست‌ها در دو طرف بدنش خود را حمایت کند تا نیافتد.

برای مراقبت از بیمار سکته مغزی در خانه ضروری است که او را در این وضعیت نشسته یا نیمه نشسته هنگام خوردن یا آشامیدن قرار دهید. نیم ساعت بعد از غذا خوردن هم اجازه دهید در این پوزیشن بماند.

وضعیت چرخیدن در تخت از حالت خوابیده به پشت در بیمار سکته مغزی

1. اول آرنج درگیر را خم کنید و دست را روی قفسه‌ سینه‌ بیمار قرار دهید.
2. زانوی درگیر را کمی خم کنید.
3. دست‌هایتان را پشت کتف بیمار بگذارید و با همکاری خود بیمار تنه‌اش را بچرخانید.

نکته مهم: هرگز سعی نکنید که با کشیدن یکی از اعضای بدن در سمت درگیر (یا حتی سالم) بیمار را بچرخانید.

توصیه های مهم مراقبتی از بیمار سکته مغزی

• بیماران پس از سکته مغزی ممکن است رفلکس بلع نداشته باشند و با لوله معده PEG تغذیه شوند. قبل از ترخیص از بیمارستان حتما آموزش های لازم را بگیرید. اگر پرستار برای بیمارتان استخدام کردید با او این موارد را چک کنید که حتما انجام دهد.
• غذاها باید نرم و مرطوب باشند تا با سرنگ از طریق لوله براحتی به معده وارد شوند. بهتر است رژیم غذایی پروتئین و کالری بالایی داشته باشد تا با حجم کمتر مواد مغذی بیشتری را دریافت کند.
• برای جلوگیری از زخم شدن بینی در صورت استفاده از لوله NG، سوراخ های بینی را با پماد استریل ویتامینه چرب کنید.
• برای غذا دادن به بیمار او را در حالت نشسته یا نیمه نشسته قرار دهید و نیم ساعت بعد از غذا هم در این حالت بماند. اجازه ندهید بعد از غذا بلافاصله بخوابد.

• در صورتیکه سوند به بیمار متصل است حتما هر دو ساعت یکبار لوله سوند را چک کنید که مایع ادرار درونش در حرکت باشد و لوله جایی تا نشده باشد.
• مثانه بیمار را هر چهار ساعت چک کنید که اگر دچار احتباس ادراری شده باشد ورم می‌کند. احتباس ادراری بسیار خطرناک است و ممکن است باعث مرگ بیمار شود.
• در نظر داشته باشید که بیمار حداکثر سه روز یکبار باید دفع داشته باشد. احتباس مدفوع باعث بالا یا پایین آمدن فشار خون، بدن درد، تهوع، بی‌اشتهایی، درد شدید ناحیه شکم می‌شود.
• کیسه ادراری را قبل از آنکه پر شود تخلیه کنید. کیسه ادراری در ارتفاعی پایین تر از سطح بدن باید قرار گیرد و لوله سوند مستقیم بدون پیچ و تاب باشد.
• در صورت مشاهده خون و کدر بودن ادرار با پزشک مشورت کنید.
• روزی دو بار با سرم فیزیولوژیکی یا همان سرم شستشو هیدروکلراید 0.09% ناحیه تناسلی و اطراف سوند را شستشو دهید.
• در مراحل اول بیماری پس از سکته مغزی دست و پای سمت درگیر بیمار حالت سنگینی، لختی، لمسی و شل بودن دارد. بیمار نمی‌تواند وزنش را تحمل کند. در این مرحله اصلا اجازه ندهید دست سمت درگیر بدون حمایت و به صورت آویزان کنار بدن قرار گیرد. چون باعث دررفتگی شانه می‌شود. به بیمار هم توصیه می‌کنیم که در حالت نشسته با دست سالمش وزن دست سنگین را نگه دارد.
• در استفاده از وسایل کمکی مثل واکر و عصا باید دقت کنید که اندازه‌ آنها متناسب با بیمار باشد.
• در صورتیکه بیمار احساس سوزش چشم و خشکی داشت با اشک مصنوعی چشم او را مرطوب کنید. روزی 3 الی 6 بار کافی است.
• در صورتیکه بیمار دچار اسهال طولانی شده است حتما با پزشک مشورت کنید. بدن ممکن است بر اثر اسهال مداوم املاح و الکترولیت های لازم را از دست بدهد و دچار دی‌هیدراته شود (بی‌آبی بدن).

راهنمای استفاده از عصا و واکر برای مراقبت از بیمار سکته مغزی

1. اندازه‌ مناسب واکر و عصا بدین گونه است که وقتی بیمار ایستاده و دست ‌هایش دو طرف بدنش قرار دارد، قسمت بالایی واکر و عصا باید هم ‌سطح با مچ بیمار باشد.
2. بیمار باید عصا را در دست سمت سالمش بگیرد. اول عصا و پای سالم را همزمان جلو بگذارد و بعد پای درگیر را جلو ببرد. در بالا رفتن از پله اول پای سالم و بعد پای درگیر را جلو بگذارد. در پایین رفتن اما برعکس عمل کند. اول پای درگیر را جلو بگذارد بعد عصا و پای سالم را حرکت دهد.
3. بیمار باید ابتدا واکر را جلو قرار دهد و سپس پای درگیر و بعد از آن پای سالم را جلو ببرد. مطمئن شوید که در استفاده از واکر، هر چهار پایه‌ آن همزمان روی زمین گذاشته شود.
4. بهتر است برای نشستن و بلندشدن از واکر استفاده نشود؛ بلکه از دسته‌ مبل یا صندلی استفاده شود.

تغذیه بعد از سکته‌ مغزی

از موارد حیاتی نگهداری بعد از سکته مغزی، توجه به رژیم غذایی بیمار است. از آنجا که موارد زیر سبب تشدید بیماری سکته مغزی می‌شود و ریسک سکته مجدد را بیشتر می‌کند، باید در تغذیه بعد از سکته مغزی مورد توجه قرار گیرد:

1. دیابت شیرین (نوع یک وابسته به انسولین)
2. سابقه ارثی و ژنتیکی
3. سیگار کشیدن
4. هایپر لیپدمی (افزایش چربی خون)
5. چاقی (BMI بالای 30)
6. فشار خون بالا
7. بیماری قلبی – عروقی
8. نمک و قند
9. سوء مصرف الکل
10. سن بالای 60 سال

معمولا برای اعضای خانواده بیمار این سوال همیشه وجود دارد که چه رژیم غذایی برای بیمار سکته مغزی مناسب است. چه غذاهایی بعد از سکته  ضرر دارد. یکی از مشکلات شایع در سکته مغزی “اختلال در بلع” هست. اختلال در بلع به این معنی است که بیمار نمیتواند به‌ راحتی غذا را قورت دهد.

نکات مهم تغذیه‌ای برای مراقبت از بیمار سکته مغزی

• اول اینکه اگر خود بیمار می‌تواند به تنهایی غذا بخورد او را تشویق کنید که عجله نکند و با آرامش غذا بخورد و سعی کند لقمه های کوچک بردارد.
• اگر شما به بیمار غذا می‌دهید صبر کنید هر لقمه کامل جویده و قورت داده شود.
• همزمان قاشق غذا و ماست را به او ندهید. صبر کنید جامدات کاملا جویده شوند بعد مایعات دهید.
• در روزهای ابتدایی بعد از سکته مغزی، باید از غذاهایی استفاده شود که جویدن و قورت دادن آنها آسان باشد. (مانند انواع سوپ، پوره، غذاهای میکس شده)
• حجم غذا در هر وعده کم باشد؛ اما تعداد وعده زیاد باشد (مثلا 6 وعده کوچک در روز).

نکته مهم: خوردن حجم زیاد غذا در یک وعده خطر سکته مغزی مجدد را افزایش می‌دهد.

• از نکات مهم تغذیه بعد از سکته مغزی این است که میزان چربی مصرفی بیمار باید کم باشد. به زبان ساده خوردن غذای چرب ممنوع! از شیر و ماست کم چرب استفاده شود؛ در سالاد سس مایونز نباشد؛ در غذا کره و روغن کمتری استفاده شود. ترجیحا از نان سنگک استفاده شود. بجای غذاهای سرخ کردنی‌ بیشتر سبزیجات و گوشت بخارپز یا کبابی مصرف شود.

• کاهش میزان کلسترول مصرفی بسیار اهمیت دارد. یعنی مصرف تخم مرغ بیش‌ از حد ممنوع است؛ حداکثر سه عدد زرده‌ تخم ‌مرغ در هفته خورده شود. بیشتر از گوشت ماهی، بوقلمون یا سینه مرغ تغذیه شود و تا حد امکان مصرف گوشت قرمز کم شود.
•  
• سعی شود از روغن‌های گیاهی مانند روغن کنجد بجای روغن حیوانی استفاده شود. غذاها بهتر است به روش بخارپز طبخ شود تا از روغن آفتابگردان یا سرخ کردنی حتی الامکان استفاده نشود.
• شکر ممنوع! سعی کنید بیشتر از میوه، سبزیجات و غلات پخته شده استفاده کنید. کمپوت‌ها و آبمیوه‌های پاکتی که برای ملاقات با بیمار آورده می‌شوند سم خالص است! شکلات تلخ از مواردی است که بدلیل داشتن آنتی‌اکسیدان بالا مفید است ولی به شرط آنکه واقعا از کیفیت و اصالت کاکائو مطمئن باشید. ولی به اندازه‌ یک تکه‌ کوچک در هر روز؛ نه بیشتر!
• سدیم و نمک ممنوع! نمکدان را از سفره حذف کنید. از سوسیس، کالباس، تن ماهی و کنسروها و غذاهای یخ ‌زده که سدیم بالایی دارن پرهیز شود.
• افزایش مصرف پتاسیم بسیار توصیه می‌شود.

خوراکی‌های طلایی برای نگهداری از بیمار سکته مغزی:

• آووکادو (البته به مقدار کم چرا که بسیار چرب است)
• سیب‌زمینی
• کدوحلوایی (سرشار از آنتی اکسیدان)
• اسفناج
• میوه‌های خشک
• نارگیل
• ماست‌ کم‌ چرب
• لوبیاسفید
• قارچ
• موز
• گوجه فرنگی

نکته مهم: برای طبیعی نگهداشتن میزان فشار خون، مصرف کافئین و الکل قطع شود و مصرف مواد کلسیم ‌دار بیشتر شود. مصرف لبنیات کم چرب و کلم بروکلی بسیار مفید است.

توصیه‌های مهم روانشناختی مراقبت از بیمار سکته مغزی

افسردگی بعد از سکته مغزی

از موارد مهم مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل این است که بیماران سکته معمولا دچار استرس و ناراحتی ناشی از دست دادن توانایی قبلی خود می‌شوند. باید با این استرس مقابله شود. در غیر اینصورت تبدیل به افسردگی می‌شود.

با رفتن به مراکز کاردرمانی و توانبخشی و صحبت با درمانگرها به آنان یاددآوری کنید که با تمرین و توانبخشی، تا حد بسیاری بهبود حاصل می‌شود. این شاید مهم‌ترین نکته درمانی باشد. تا زمانیکه افسردگی برطرف نشود، درمانهای دارویی یا توانبخشی موثر نیستند.

استرس بعد از سکته مغزی

برای مقابله با استرس بعد از سکته مغزی لازم است که به ‌عنوان عضوی از خانواده یا همراه بیمار به او امیدواری دهید. تنهایش نگذارید و ارتباط بیمار را با اطرافیان و دوستانش قطع نکنید. تمرینات و دستورالعمل‌های تراپیست را با همکاری خودتان انجام دهید.

کمک کنید که عادت‌های بد مثل سیگار کشیدن یا مصرف الکل را ترک کند و به ‌سمت عادت‌های خوب مثل یادگیری مهارت‌های جدید برود.

نکته مهم: می‌دانیم دیدن عزیزتان در این شرایط ناتوانی برای شما هم سخت است ولی حواستان باشد سرزنش یا صحبت با لحن پرخاش و صدای بلند و دعوا کردن بیمار نتیجه عکس می‌دهد.

• مطمئن باشید که ایجاد حس بهتر و انگیزه‌ بالا به بهبودی سریعتر بیمارتان به طرز معجزه آسا کمک می‌کند.
• مراقبت مکالمات تلفنی خود با اقوام و خانواده باشید. مبادا گله و شکایت شما از شرایط موجود را بیمارتان ناخواسته بشنود که سبب شدت افسردگی و عدم بهبودی او می‌شود.
• نکته‌ای که ممکن است در مراقبت از بیمار سکته مغزی در منزل مورد تواجه قرار نگیرد این است که بیماران معمولا بعد از ‌مدتی، دست و پای سمت درگیر بدنشان را فراموش می‌کنند!
• فراموش کردن سمت درگیر بیمار سکته مغزی به این معنی است که دیگر از آن استفاده نمی‌کنند و آن سمت را نادیده می‌گیرند و سعی می‌کنند از سمت سالم بدن خود استفاده کنند. پس یکی از توصیه‌های مهم این است که تخت را جایی بگذارید که فرد در وضعیتی دراز بکشد که برای برقراری ارتباط مجبور شود به سمت درگیرش بچرخد.
• فراهم کردن محیط زندگی متناسب با نیازهای یک بیمار سکته مغزی بسیار ضروری است. باید تغییراتی را در خانه و محل زندگی بیمار برای استفاده راحت‌تر و ایمن‌تر شدن شرایط ایجاد کنید. برای مثال چند مورد را باهم مرور می کنیم؛

استفاده از توالت فرنگی برای نگهداری از بیمار سکته مغزی در منزل

می‌خواهیم به یک نکته مهم مراقبت و نگهداری پس از سکته مغزی بپردازیم. یکی از مواردی که بخصوص در خانواده‌های سنتی ایرانی بسیار دیده شده است، مقاومت غیرمنطقی فرزندان و خانواده بیمار برای عادی نشان دادن شرایط است. قبول کنید الان شرایط عزیز شما مثل قبل نیست و نباید او را مجبور کنید همچون قبل از توالت ایرانی استفاده کند یا روی زمین بخوابد.

یکی از شایع‌ترین فوت‌هایی که بعد از سکته مغزی خفیف رخ می‌دهد گیج رفتن سر بیمار در دستشویی و افتادن و ضربه مغزی شدن اوست. بله به نظر بی‌اهمیت است ولی بسیار خطرناک است. بعد از اجابت مزاج و ادرار یا مدفوع افراد دچار افت فشار ناگهانی شده و این ضعف باعث سرگیجه هنگام بلند شدن می‌شود و در نتیجه بیمار به زمین می‌خورد.

1. پس در قدم اول از توالت فرنگی استفاده کنید.
2. قدم دوم از میله ثابت و فیکس شده با رول پلاک به دیوار برای تکیه گاه استفاده کنید.

فیکس کردن فرش برای مراقبت از بیمار سکته مغزی

1. اول اینکه توصیه می‌شود حتی الامکان فضاهایی که بیمار در حرکت است حداقل در هفته‌های ابتدایی بعد از سکته مغزی بدون فرش باشد.
2. روفرشی انداختن همچون تله گذاشتن برای بیمار سکته مغزی است. خطر گیر کردن عصا و واکر و دمپایی به فرش و روفرشی بسیار زیاد است.
3. قالیچه‌ها و پادری جلوی دستشویی و حمام حتما با کف زمین فیکس شود که حرکت نکند یا گوشه اش برنگردد.
4. بخصوص شب‌ها اگر بیمار خواست به دستشویی برود حتی الامکان با او بروید.

امن کردن فضای زندگی برای نگهداری از بیمار سکته مغزی

• بهتر است شب‌ها چراغ خواب در فضای خانه بخصوص مسیر اتاق خواب تا دستشویی یا آشپزخانه روشن باشد.
• برداشتن سیم و کابل از مسیر راه بیمار
• قرار ندادن دمپایی و اشیاء سر راه
• قرار دادن رمپ در مقابل پله های مرتفع
• بهتر است کنار تخت بیمار ساید (میله کناری تخت) نصب شود تا از سقوط بیمار از روی تخت و غلت زدن او جلوگیری شود.

موارد شخصی مراقبتی بیمار سکته مغزی

• عینک بیمار را با شماره‌ چشم او چک کنید که اگر لازم است چکاپ مجدد شود.
• کفش بیمار کاملا اندازه‌ پایش باشد.
• لباس پوشیدن در حالت نشسته و ابتدا با دست ‌و ‌پای درگیر انجام شود.
• بیمار خواب کافی داشته باشد. بهتر است حداقل 8 ساعت کامل در شبانه روز از 10 شب تا 6 الی 7 صبح بخوابد.
• برنامه روتین ورزش و توانبخشی بعد از سکته مغزی بطور روزانه حتما انجام شود.
• برنامه فیزیوتراپی و توانبخشی هفتگی حتما انجام شود.
• چکاپ منظم حداقل سالی دو الی سه بار برای چک کردن علائم بیماری و جلوگیری از سکته مجدد ضروری است.

با رعایت نکات گفته شده تا حد زیادی می‌توانیم با نگهداری و مراقبت از بیماران سکته‌ مغزی در منزل کمک کنیم تا به زندگی مستقل خود بازگردند. اما بدون شک در کنار مراقبت‌های پیشگیری و حمایتی، داشتن برنامه توانبخشی منظم مهمترین عامل بازگرداندن توانایی بیماران بعد از سکته مغزی است.